Hành trình gieo mầm ở ngôi trường mang tên “cơ hội thứ hai”

Có những lớp học không chỉ có bảng đen, phấn trắng và những bài giảng về nghề. Có những lớp học là nơi bắt đầu của những hành trình chữa lành, nơi người thầy học cách kiên nhẫn, còn người trò học cách tin vào bản thân một lần nữa.

Tôi vẫn nhớ rất rõ ngày đầu tiên bước vào lớp học của những sinh viên tại FPS Bà Rịa - Vũng Tàu. Lớp tầm ba mươi gương mặt trẻ, nhưng ánh mắt thì lẫn lộn, vài ánh nhìn lơ đãng, vài tiếng cười khúc khích và không ít cái liếc hoài nghi. Tôi biết, phần lớn các em không chọn nơi này vì ước mơ. Họ đến đây vì cha mẹ thúc ép, vì thi rớt cấp ba, vì “học tạm một nghề cho có cái bằng”. Nói cách khác, tôi đang đứng trước một lớp học đặc biệt, lớp học của những “mảnh ghép chưa tròn”. 

Những ngày đầu… đầy thử thách 

Dạy các em không chỉ là dạy nghề, mà là dạy cách ngồi yên, cách lắng nghe, và đôi khi là dạy cách tin tưởng. Có em từng nói thẳng với tôi: “Thầy ơi, em học vì mẹ bắt thôi, chứ em chẳng thích học đâu”. Lúc ấy, tôi không biết nên cười hay buồn. Tôi chỉ đáp: “Không sao cả, chỉ cần em đến lớp, phần còn lại để thầy lo”. Thế là tôi bắt đầu lại, bắt đầu từ việc xây niềm tin chứ không phải kiến thức. Tôi dạy các em bằng câu chuyện thật về những anh chị khóa trước, từng lười học như các em nhưng giờ đã là nhân viên giỏi, có việc làm ổn định. Tôi kể về nghề, không như một con đường chật hẹp mà như một cánh cửa mở ra tương lai. Nhưng giáo dục nghề nghiệp là vậy, có hôm cả lớp vắng nửa, có hôm trò ngủ gật ngay trong tiết, có hôm có em bật lại thầy vì một lời nhắc nhở. Tôi đã có lúc thấy bực, thấy nản. Có lúc tự hỏi: “Mình có đang làm điều gì vô nghĩa không?” 

Học cách kiên nhẫn để được lắng nghe 

Rồi tôi nhận ra, muốn được trò lắng nghe, trước hết mình phải biết lắng nghe trò. Một hôm, tôi gọi riêng một em hay trốn học để nói chuyện. Em ngồi im, mắt nhìn xuống đất. Tôi hỏi: “Em không thích học môn này à?” Em đáp nhỏ: “Dạ… em thấy mình dở quá, học không vô, nên thôi…”

Câu trả lời ấy làm tôi lặng đi. Hóa ra, nhiều em không phải lười, mà là sợ thất bại lần nữa. Các em từng trượt, từng bị đánh giá, từng nghe quá nhiều lời chê trách, đến nỗi mất niềm tin rằng mình có thể học được điều gì. Từ hôm đó, tôi thay đổi cách dạy. Tôi bắt đầu tiết học bằng một câu chuyện đời, một tình huống nghề gần gũi. Tôi khen thật nhiều, đôi khi chỉ là: “Tốt lắm, hôm nay em tập trung hơn hôm qua rồi đó!” Và tôi thấy ánh mắt các em sáng lên dù chỉ trong vài giây. 

Khi thầy cũng phải học lại, học cách quản trị cảm xúc 

Có những ngày tôi bước vào lớp với tâm trạng nặng trĩu khi vừa bị sinh viên cãi lại, khi lớp ồn không thể dạy nổi. Nhưng rồi tôi tự nhủ: “Nếu mình không giữ bình tĩnh, các em sẽ chỉ thấy thêm một người lớn mất kiểm soát nữa”. Tôi học cách hít sâu, mỉm cười và nói bằng giọng nhỏ hơn vì đôi khi, nói nhỏ lại khiến trò chú ý hơn là quát to. Tôi cũng học cách tách lỗi và người. Tôi nói: “Hôm nay em làm sai nhưng điều đó không có nghĩa là em là người tệ”. Dần dần, tôi thấy lớp mình bớt ồn hơn, các em cười nhiều hơn, hỏi bài nhiều hơn. Một vài em bắt đầu ở lại sau giờ học để hỏi thêm cách làm. Có em nhắn tin: “Thầy ơi, giờ em mới thấy học ngành này, cũng vui”. Chỉ một câu vậy thôi, đủ để xóa hết mệt mỏi của bao ngày. 

Khi hạt mầm bắt đầu nảy 

Học kỳ sau, tôi dẫn các em đi thực tế. Các em được trải nghiệm, được cầm nắm sản phẩm, được rời bỏ bốn bức tường của lớp học khô khan. Một bạn nhìn thành quả của mình, bật cười: “Nhóm em hoàn thành rồi Thầy ơi!” Tôi cũng cười. Một nụ cười giản dị nhưng đầy ý nghĩa. Tôi chợt nhận ra: Không có học trò nào vô dụng, chỉ có người thầy chưa tìm được cách chạm đến họ. Những “đứa trẻ lười học” ngày nào giờ đã biết đến lớp đúng giờ, biết giúp nhau khi làm nhóm. Một em từng suýt bị đình chỉ vì đánh nhau, sau một năm lại trở thành lớp trưởng, trầm tính và có trách nhiệm. Có hôm, em ấy đến gặp tôi, nói: “Thầy ơi, nếu hồi đó thầy không kiên nhẫn, chắc em nghỉ học lâu rồ”. Tôi cười: “Thầy cũng phải cảm ơn em, vì nhờ em mà thầy học được cách kiên nhẫn hơn”. 

Khi người thầy trở thành “người đi cùng”

Qua nhiều năm đồng hành, tôi dần hiểu rằng: Giảng viên dạy hệ nghề không phải là người “dạy cho xong môn”. Chúng tôi giống như những người đi cùng, người mở đường, người thắp đèn cho các em trong một giai đoạn đầy chông chênh của tuổi trẻ.

Bởi lẽ, với nhiều em, nhà trường không chỉ là nơi học, mà còn là môi trường an toàn hiếm hoi mà các em có thể dựa vào. Có em gia đình không hạnh phúc. Có em thiếu người quan tâm. Có em từng bị so sánh, trách móc, đánh giá… đến mức không còn dám tin mình làm được điều gì có ích. Khi các em bước vào lớp học, chúng tôi không chỉ dạy kiến thức nghề nghiệp, chúng tôi dạy các em cách trưởng thành, cách xử lý xung đột, cách quản lý cảm xúc, và trên hết cách tin rằng bản thân các em xứng đáng với một tương lai tốt đẹp. Tôi từng nói với một lớp: “Ngoài kia ai cũng có thể nghi ngờ các em, nhưng thầy thì không. Và đến một lúc nào đó, chính các em phải là người không nghi ngờ chính mình nữa.”

Thật bất ngờ, rất lâu sau câu nói đó, một bạn đã nhắn tin cho tôi vào đêm trước ngày bảo vệ dự án tốt nghiệp: “Thầy ơi, em học chậm nhưng em không bỏ cuộc. Em nhớ lời thầy”. Đọc tin nhắn ấy, tôi lặng đi. Bởi hóa ra, những lời nhỏ nhất mà người thầy nói ra đôi khi lại trở thành điểm tựa lớn nhất cho học trò.

Hành trình còn dài, nhưng tôi vẫn sẽ đi

Ngày 20/11 mỗi năm đến, tôi lại nghĩ về những thế hệ học trò của mình, những đứa trẻ từng bị gọi là “lười”, “quậy”, “không có tương lai”, nhưng rồi vẫn trưởng thành, vẫn đi làm, vẫn quay về thăm thầy và kể: “Thầy ơi, con làm được rồi!” Với tôi, đó là món quà ý nghĩa nhất. Nghề dạy học chưa bao giờ là dễ. Dạy giáo dục nghề nghiệp lại càng khó. Nhưng khó không đồng nghĩa với vô nghĩa. Tôi luôn tin rằng, chỉ cần mình gieo đúng hạt, nước đúng cách, kiên nhẫn đủ lâu thì ngay cả những hạt mầm bé nhất cũng có thể bật lên mạnh mẽ. Và đó cũng là lý do tôi vẫn tiếp tục mỗi ngày, bước vào lớp với một tâm thế quen thuộc nhưng đầy quyết tâm: “Hôm nay, mình lại gieo thêm hy vọng”.

Lan tỏa tình yêu nghề từ điều nhỏ nhất

Người ta hay nói, nghề giáo là nghề trồng người. Nhưng tôi nghĩ ở hệ giáo dục nghề nghiệp, chúng tôi còn là những người gieo mầm niềm tin. Gieo cho các em niềm tin rằng mình vẫn còn giá trị, dù có khởi đầu chậm hơn người khác. Không phải ai trong số các em sau này cũng sẽ thành công rực rỡ. Nhưng nếu một ngày, khi đi làm, các em vẫn nhớ câu tôi từng nói: “Đi chậm cũng được, miễn đừng dừng lại”. Thì tôi tin, mình đã không dạy vô ích. Tôi từng nghe một phụ huynh nói với tôi sau lễ tốt nghiệp: “Cảm ơn thầy, nhờ có thầy mà con tôi biết tự tin hơn, biết quý công việc của mình”. Khi nghe câu đó, tôi không cần thêm phần thưởng nào khác. Vì tôi biết, tình yêu nghề mà mình lan tỏa đã đi được một đoạn đường tuy nhỏ, nhưng đủ sâu. 

Dạy học là một hành trình dài, nhiều khi mệt mỏi, đôi khi cô đơn. Nhưng chính trong những lớp học ồn ào ấy, tôi lại thấy rõ nhất ý nghĩa của nghề dạy học, không phải chỉ truyền tri thức mà là khơi dậy niềm tin sống. Mỗi buổi sáng, khi bước vào lớp, tôi luôn tự nhủ: “Có thể hôm nay mình chưa dạy được điều gì lớn lao nhưng ít nhất mình sẽ không để các em mất thêm một niềm tin nữa”. Bởi dạy học, suy cho cùng, là gieo hạt. Và những hạt mầm ở FPS BRVT dù chậm nảy, dù nhỏ bé vẫn sẽ lớn lên, nếu được chăm bằng đủ kiên nhẫn và tình thương.

Mr. P